Afryka

Nr 50 (2019): Afryka
Artykuły

Zraniona pamięć i historyczna trauma w literaturze Gwinei Równikowej. Twórczość Donata Ndongo Bidyogi

PDF
  • Renata Diaz-Szmidt
Renata Diaz-Szmidt
Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich, Wydział Neofilologii, Uniwersytet Warszawski, Oboźna 8, 00-332 Warszawa, Polska
DOI: https://doi.org/10.32690/AFR50.4

Opublikowane 2019-10-01

Słowa kluczowe

  • Donato Ndongo Bidyogo,
  • Gwinea Równikowa,
  • literatura,
  • pamięć,
  • trauma

Abstrakt

W niniejszym artykule, na przykładzie twórczości najwybitniejszego pisarza Gwinei Równikowej, Donata Ndongo Bidyogi, zostaną przedstawione dwa aspekty literatury gwinejskiej, jakimi są pamięć i trauma. Są one kluczowe dla zrozumienia specyfiki młodego piśmiennictwa, tworzonego w języku hiszpańskim. Refleksja nad wybranymi zagadnieniami, rozwijana przez współczesnych pisarzy gwinejskich, nadaje swoisty charakter literaturze kraju. Namysł nad dramatyczną przeszłością i trudną teraźniejszością stanowi powtarzający się w niej motyw. Artykuł jest podzielony na cztery części. W pierwszej zostanie przedstawiona refleksja teoretyczna nad używanym w tekście pojęciem „zranionej pamięci” w ujęciu Paula Ricouera. Następnie zostanie omówiony tzw. dyskurs traumy w literaturze oraz przedstawione będzie rozróżnienie pomiędzy wydarzeniem traumatycznym a doświadczeniem traumatyzującym. W kolejnej części artykułu zostanie przybliżona problematyka gwinejskich traum historycznych oraz literacki pejzaż Gwinei Równikowej. Przedmiotem refleksji będą literackie strategie projekcji zbiorowej, zranionej pamięci Gwinejczyków oraz zagadnienie (nie)możności odwzorowania traumy w literaturze. W ostatniej części tekstu zostaną przeanalizowane literackie realizacje omawianych zjawisk w utworach Donata Ndongo Bidyogi.

PDF

Bibliografia

  1. Abeso Nguema F., La travesía, [w:] Nueva Antología de la Literatura de Guinea Ecuatorial, (red.) F. M´baré Ngom, G. Nistal Rosique, Madrid 2012, s. 372–380.
  2. Alexander J.C., Trauma: A Social Theory, Cambridge 2012.
  3. Anderson B., Wspólnoty wyobrażone: rozważania o źródłach i o rozprzestrzenianiu się nacjonalizmów, tłum. S. Amsterdamski, Kraków 1997.
  4. Ball K., Introduction: Trauma and Its Institutional Destinies, „Cultural Critique”, 46, 2000, s. 1–44.
  5. Bennett J., Empathic Vision. Affect, Trauma and Contemporary Art, Stanford, California 2005.
  6. Caruth C., Trauma: Exploration in Memory, London 1995.
  7. Díaz-Szmidt R., Gdzie jesteś Gwineo? Próby kształtowania tożsamości narodowej w twórczości pisarzy z Gwinei Równikowej, Warszawa 2017.
  8. Díaz-Szmidt R., Kolonialna i postkolonialna Gwinea Równikowa w powieściach Donata Ndongo Bidyogi, [w:] Współczesne literatury afrykańskie i inne teksty kultury w świetle badań postkolonialnych, red. W. Charchalis, R. Díaz-Szmidt, E. Siwierska, M. Szupejko, Warszwa-Poznań 2015, s. 215–240.
  9. Evita L., Cuando los combes luchaban, Madrid 1953.
  10. Fra-Molinero B., La educación sentimental de un exilado africano: »Las tinieblas de tu memoria negra« de Donato Ndongo Bidyogo, „Afro-Hispanic Review”, 21, 1–2, 2000, s. 161–170.
  11. García Domínguez R., Guinea: Macías, la ley del silencio, Barcelona 1977.
  12. Golka M., Pamięć społeczna i jej implanty, Warszawa 2009.
  13. Halbwachs M., Społeczne ramy pamięci, tłum. M. Król, Warszawa 2008.
  14. Hałas E., Przez pryzmat kultury. Dylematy badań nad współczesnością, Warszawa 2015.
  15. Huyssen A., Twilight Memories: Marking Time in a Culture of Amnesia, New York 1995.
  16. Kula, M. Między przeszłością a przyszłością. O pamięci, zapominaniu i przewidywaniu, Poznań 2004.
  17. LaCapra D., Historia w okresie przejściowym: doświadczenie, tożsamość, teoria krytyczna, tłum. K. Bojarska, Kraków 2009.
  18. Liniger-Goumaz M., De la Guinée Équatoriale. Éléments pour le dossier de l’Afrofascisme, Génève 1983.
  19. Liniger-Goumaz M., Guinea Ecuatorial. La democratura nguemista sin cambios, Madrid 2000.
  20. Łysak T., Antologia studiów nad traumą, Kraków 2015.
  21. Marciniak H., Reprezentacja doświadczenia traumatycznego w dzienniku osobistym. Aleksander Wat – Ivan Blatný, [w:] Trauma, pamięć, wyobraźnia, red. Z. Podobińska, J. Wróbel, Kraków 2009, s. 35–50.
  22. M’baré N’gom F., Dislocación, memoria histórica e identidad en »La Travesía« de Francisco Abeso, „Revista Iberoamericana”, LXXX, 248/249, 2014, s. 791–809.
  23. Napiórkowski M., „Jak społeczeństwa pamiętają” Paula Connertona na tle współczesnych badań nad pamięcią zbiorową, [w:] P. Connerton, Jak społeczeństwa pamiętają, tłum. M. Napiórkowski, Warszawa 2012, s. 7–27.
  24. Ndongo Bidyogo D., Las tinieblas de tu memoria negra, Madrid 1987.
  25. Ndongo Bidyogo D., Los poderes de la tempestad, Madrid 2015 [1997].
  26. Ndongo Bidyogo D., El sueño y otros relatos, Madrid 2017.
  27. Nora P., Epoka upamiętnienia, [w:] Rewanż pamięci, red. J. Żakowski, Warszawa 2002, s. 59–68.
  28. Nora P., Mémoire collective, [w:] Faire de l’histoire, red. J. Le Goff, P. Nora, Paris 1974.
  29. Nycz R., Sondowanie pamięci (5): być (z) sobą nie u siebie, [w:] Migracyjna pamięć, wspólnota, tożsamość, red. R. Sendyka, T. Sapota, R. Nycz, Warszawa 2016, s. 7–14.
  30. Nze Nfumu, A., Macías: verdugo o vítima, Madrid 2004.
  31. Ricoeur P., Czas i opowieść, t.3: Czas opowiadany, tłum. U. Zbrzeźniak, Kraków 2008.
  32. Ricoeur P., Filozofi a osoby, tłum. M. Frankiewicz, Kraków 1992.
  33. Ricoeur P., Pamięć, historia, zapomnienie, tłum. J. Margański, Kraków 2007.
  34. Seltzer M., Wound Culture: Trauma in the Pathological Public Sphere, „October”, 80, 1997, s. 3–26.
  35. Szacka B., Pamięć zbiorowa i wojna, „Przegląd Socjologiczny”, 49, 2, 2000, s. 11–18.
  36. Sztompka P., Trauma kulturowa. Druga strona zmiany społecznej [w:] Los i wybór. Dziedzictwo i perspektywy społeczeństwa polskiego, red. A. Kojder, K. Sowa, Rzeszów 2003, s. 67–83.
  37. Szupejko M., Pamięć kulturowa we współczesnej literaturze afrykańskiej – zmieniające się wartości, aspiracje i postawy, [w:] B. Rozen, R. Kordonski (red.) Poznać aby zrozumieć – misyjny wymiar Kościoła, Wydział Teologii UWM Olsztyn, Olsztyn 2017, s. 219–232.
  38. Visser I., Trauma Theory and Postcolonial Literary Studies, „Journal of postcolonial Writing”, 47, 3, 2011, s. 270–282.