Afryka

Nr 50 (2019): Afryka
Artykuły

Batwa – sto lat przemian. Między globalizacją, państwem a turystyką

PDF
  • Lucjan Buchalik
Lucjan Buchalik
Muzeum Miejskie w Żorach, Muzealna 1/2, 44-240 Żory, Polska
DOI: https://doi.org/10.32690/AFR50.2

Opublikowane 2019-10-01

Słowa kluczowe

  • Jan Czekanowski,
  • Batwa,
  • zmiany w kulturze (proces przemian),
  • rolnictwo,
  • autochtoni

Abstrakt

Artykuł jest głęboką refl eksją nad zmianami zachodzącymi w kulturach grup mniejszościowych, nie tylko w kontakcie z ich większymi sąsiadami, lecz także, i przede wszystkim, pod wpływem procesów globalizacji i dynamicznie rozwijającej się turystyki. Forma badań pozwala zaprezentować lud Batwa żyjący w regionie Wielkich Jezior Afrykańskich z szerszej perspektywy czasowej. Zestawienie dwóch okresów badawczych, jednego z początku XX wieku (Jan Czekanowski), a drugiego z wieku XXI (Lucjan Buchalik) umożliwiło prześledzenie zmian w codziennym życiu tej grupy. Z jednej strony, Batwa są marginalizowani, a z drugiej absorbowani przez otaczające ich, dominujące ludy. Badając proces transformacji, zauważyć można, że Batwa zaakceptowali wiele zmian wynikających z kontaktów ze światem zewnętrznym. To proces przymusowego wysiedlenia z ich rodzimych terenów zagroził istnieniu tej wspólnoty.

PDF

Bibliografia

  1. Amselle, Jean-Loup, Ethnies et espaces: pour une anthropologie topologique, (w:) Jean-Loup Amsel, Elikia M’Bokolo (red.), Au coeur de l’ethnie: ethnie, tribalisme et État en Afrique. Paris 1999, s. 11–48.
  2. B.a., Semuliki National Park. The True Birders’ Haven, Kampala, b.d.
  3. Barth, Frederik, Balinese Worlds, Chicago: University of Chicago Press 1993.
  4. Chaillu, Paul du, L’Afrique Sauvage, Paris 1868.
  5. Czekanowski, Jan, Verwandtschaaftsbeziehungen der zentralafrikanischen Pygmäen. „Korrespondenz-Blatt der Deutschen Gesellscaft für Anthropologie, Ethnologie und Urgeschichte”, nr 9/12, 1910.
  6. Czekanowski, Jan, Forschungen im Nil-Kongo-Zwischengebiet, t. II Ethnografie. Uele/Ituri/ Nil-Länder, Lepzig: Klinkhardt & Biermann 1924.
  7. Czekanowski, Jan, W głąb lasów Aruwimi, Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze 1958.
  8. Czekanowski, Jan, Struktura etniczna Afryki a nawarstwienia najmłodsze, „Lud” t. 45, 1960, ss. 13–34.
  9. Czekanowski, Jan, Dziennik podróży afrykańskiej, Warszawa: Polskie Towarzystwo Afrykanistyczne 2014.
  10. Eriksen, Thomas Hylland, Małe miejsca, wielkie sprawy. Wprowadzenie do antropologii społecznej i kulturowej, tłum. Joanna Wołyńska, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Wolumen 2009.
  11. Henzel, Tadeusz, Pigmeje Centralno-Afrykańscy, Lwów: Towarzystwo Naukowe 1934.
  12. Kosibowicz, Edward, Problem ludów pigmejskich, Kraków: Wydawnictwo Księży Jezuitów 1927.
  13. Leszczyński, Adam, Spieszmy się słuchać mlasków, „Gazeta Wyborcza” 25.07.2014.
  14. Lula, Wojciech, Nowa droga w edukacji pigmejskich dzieci, „Wrota Afryki”, nr 60, czerwiec–sierpień 2016, s. 6–7.
  15. Łapott, Jacek, Wyprawa Naukowa SAHEL’87 – sprawozdanie z przebiegu i wyników działalności etnologicznej ekspedycji do Afryki, „Materiały Zachodnio-Pomorskie” t. 37, 1991, s. 281–311.
  16. Łysik, Stefan, Pigmeje afrykańscy i zagadnienie ich języka, „Lud” t. 45, 1960, ss. 35–69.
  17. Łysik, Stefan, Paweł Schebesta – pionierski badacz Pigmejów (1887–1967), „Lud” t. 53, 1969, ss. 251–272.
  18. Majewicz, Alfred F., Dzieje i wierzenia Ajnów, Poznań: CIA-Books–SVARO, Ltd. 1991.
  19. Maurice, Albert-Marie, Atakora, Otiau Otammari Osuri. Peuple du Nord Bénin, Paris: Académie des Sciences d’Outre-Mer 1950.
  20. Mercier, Paul, Tradition changement historie: les ‘Somba’ du Dahomey septentrional, Paris: Éd. Anthropos, 1968.
  21. Nowak, Kazimierz, Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd. Listy z podróży afrykańskiej z lat 1931–1936, Poznań: SORUS S.C. Wydawnictwo i Drukarnia 2008.
  22. Quatrefages, Armand de, Les Pygmées, Paris 1887.
  23. Redlińska, Izabela, Zniknie kilka tysięcy języków, “Rzeczpospolita” 21.09.2007, s. A12.
  24. Schweeger-Hefel, Anne-Marie, Staude Wilhelm, Die Kurumba von Lurum, Wien 1972.
  25. Schweinfurth, Georg, Im Herzen von Afrika. Reisen und Entdeckungen im zentralen Aequatorial-Afrika 1868–1871, t. 2, Leipzig 1874.
  26. Sieroszewski, Wacław, Wśród kosmatych ludzi, Warszawa: Wiedza Powszechna 1957.
  27. Szklarski, Alfred, Przygody Tomka na Czarnym Lądzie, Katowice: Wydawnictwo Śląsk 1977.
  28. Turnbull, Colin M., Leśni ludzie, Warszawa: Iskry 1967.
  29. Turnbull, Colin M., Ikowie ludzie gór, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1980.
  30. Turnbull, Colin M., The Mbuti Pygmies: Adaptation and Change, New York: Holt, Rinehart & Winston 1983.
  31. Turski, Roman, Żyłem wśród Pigmejów, „Poznaj Świat” nr 4, 1970, ss. 33–35.
  32. Wikan, Unni, Managing Turbulent Hearts, Chicago: University of Chicago 1992.