Afryka

No. 47 (2018): Afryka
Artykuły

Considering the Universal Message of Cultural Texts on the Basis of Hausa and Polish Proverbs

PDF (Język Polski)
  • Patryk Zając
Patryk Zając
Katedra Języków i Kultur Afryki, Wydział Orientalistyczny, Uniwersytet Warszawski, Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927 Warszawa, Polska

Published 2018-04-01

Keywords

  • Hausa proverbs,
  • cultural keywords,
  • linguistic view of the world,
  • comparative paremiology,
  • universality of the message

Abstract

The paper concerns single-sentence texts recorded in different languages according to similar structural schemes, known as proverbs. It focuses on comparing the semantic content of proverbs in Hausa and Polish, but also takes into account the way of illustrating the concepts expressed by means of these contents. The applied methodology draws attention to the words most frequently used in proverbs, which (referring to Wierzbicka 1997) are considered to be cultural keywords, that is: words with a special cultural status. They encode contents that are important to the way the particular community functions. Based on the collection of proverbs by Kirk-Greene (1966), Yunusa (1977), Kłosińska (2011) and Adalberg (1889-94), pairs of proverbs having the same meaning (message) and the way of imaging (the same key words) in Hausa and Polish, have been found. The occurrence of such pairs of proverbs (e.g. Matambayi ba ya ɓata – “Who asks, does not stray”, Rigakafi ta fi magani – “Prevention is better than cure”) in languages geographically and culturally distant evokes the question of universal values, independent of the natural and cultural environment. Examples will be presented along with translation and explanation of meaning.

PDF (Język Polski)

References

  1. Abraham R.C., Dictionary of the Hausa language, London 1962.
  2. Adalberg S., Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich, Warszawa 1889–1894.
  3. Adamu Y.M., Idan so cuta ne, Kano 1989.
  4. Baldi S., Body Parts in Hausa Proverbs, “Studies of the Department of African Languages and Cultures”, t. 46 (2012), s. 7–21.
  5. Bambale M.B., Kome nisan dare, Zaria 1994.
  6. Bambale M.B., Kowa ya bar gida, Zaria 1994.
  7. Bargery G. C., A Hausa-English Dictionary and English-Hausa Vocabulary, London 1934.
  8. Bartmiński J., Językowe podstawy obrazu świata, Lublin 1977.
  9. Frąckiewicz O., O “wodzie” w kulturze ludu Hausa, „African Review. Przegląd Afrykanistyczny”, Warszawa, t. IV (2012), s. 19–23.
  10. Furniss G., Poetry, Prose and Popular Culture in Hausa, London 1996.
  11. Gendera E., Synonimia prowerbialna w języku hausa, „Przegląd Orientalistyczny”, nr 4 (1987), s. 437–448.
  12. Imam Alh. A., Magana jari ce [Mowa jest skarbem], Zaria 1960.
  13. Karin Magana. „Iya magana ma da ranarsa!” [Przysłowia. „Umiejętne wysławianie się jest sztuką”], Zaria 1950.
  14. Katsina S.I., Tura ta kai bango [Przyparci do muru], Zaria 1983.
  15. Kirk-Greene A.H.M., Hausa ba dabo ba ne [Hausa nie jest czarną magią], Ibadan 1966.
  16. Kłosińska K., Słownik przysłów. Przysłownik, Poznań 2011.
  17. Kuszak K., Przysłowie jako językowy nośnik wartości – perspektywa pedagogiczna, „Studia Edukacyjne”, nr 26 (2013), s. 39–62.
  18. Lakoff G. i M. Johnson, Metaphors We Live By, Chicago, 1980. [wydanie polskie: Metafory w naszym życiu, przeł. Tomasz Krzeszowski, Warszawa 2011].
  19. Pawlak N., ‘Woman’ and ‘Man’ in Hausa Language and Culture, [w:] Hausa and Chadic Studies in Honour of Professor Stanisław Piłaszewicz, N. Pawlak, I. Will, E. Siwierska (red.), Warszawa 2014, s. 172–187.
  20. Pawlak N., Dom w opozycji do buszu i świata. Perspektywa kulturowa pojęcia ‘gida’ w języku hausa, „Etnolingwistyka” 22 (2010), s. 129–144.
  21. Pawlak N., Pomyśleć i powiedzieć w języku hausa, w: „Języki Afryki a kultura”, Z. Podobińska (red.), Warszawa 2004, s. 161–173.
  22. Pilszczikowa N., Przysłowia, zagadki, bajki hausa, w: E. Tryjarski (red.), Z Czarnego Lądu, Warszawa 1958, s. 70–124.
  23. Piłaszewicz S., Historia literatur afrykańskich w językach rodzimych. Literatura hausa, Warszawa 1983.
  24. Pweddon N., Proverbs and Tales as Stylistic Devices in Chinua Achebe’s Novels and Short Stories, “Jos Jurnal of Humanities” t. 1 (1998) nr 1, s. 267–278
  25. Robinson Ch.H., Hausa Grammar, London 1897.
  26. Prietze R., Haussa-Sprichwörter und Haussa-Lieder, Kirchhain 1904.
  27. Sadowska A., Tytuły prasowe – ich budowa i funkcja, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, tom 9 (2007), s. 401–413.
  28. Saleh Y.S., A Contrastive Analysis of English and Hausa Proverbs in Selected Texts, Zaria 2014. [niepublikowana praca magisterska napisana w Department of Art and Social Science Education Ahmadu Bello University pod kierunkiem R.J. Daury, Ph.D.].
  29. Stanek K., Litość po turecku, czyli wzorzec kulturowy zawarty w języku, „Studium Praktycznej Nauki Języków Obcych”, www.spnjo.polsl.pl [dostęp z: 07-05-2018], 2009, s. 192–199.
  30. Szmydtowa Z., Przysłowia i zwroty przysłowiowe w utworach Kochanowskiego, „Pamiętnik Literacki”, 45/1 (1954), s. 30–60.
  31. Szpila G., Teaching Universal and Culture-Specifi c Concepts. A Case Study of English and Polish Proverbs, „Prace Językoznawcze. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, z. 121 (2007), s. 317–323.
  32. Szpila G., Przysłowie – semantyka tekstu jednozdaniowego, „Język Polski”, nr 5 (1999), s. 371–378.
  33. Merrick G., Hausa Proverbs, London 1905.
  34. Mischlich A., Lehrbuch der hausanischer Sprache, Berlin 1911.
  35. Usman A.K., An Annotation of Selected Hausa Parallel Proverbs, „Journal of Modern Education Review” t. 4 (2014) nr 11, s. 892 – 899.
  36. Wierzbicka A., Semantics, Culture and Cognition: Universal Human Concepts in Culture, New York-Oxford 1992.
  37. Wierzbicka A. i C. Goddard (red.), Semantic and Lexical Universals: Theory and Empirical Findings, Amsterdam – Philadelphia 1994.
  38. Wierzbicka A., Semantics: Primes and Universals, New York 1996.
  39. Wierzbicka A., Understanding Cultures through Their Key Words, New York-Oxford 1997.[Wydanie polskie: Wierzbicka A., Słowa klucze. Różne języki – różne kultury, Izabela Duraj-Nowosielska (przekł.), Warszawa, 2007].
  40. Wierzbicka A., Empirical Universals of Language as a Basis for the Study of Other Human Universals and as a Tool for Exploring Cross-Cultural Differences, “Ethos”, t. 33 (2005), nr 2, s. 256–291.
  41. Will I., Programmed by Culture? Why Gestures Became the Preferred Ways of Expressing Emotions among the Hausa, [w:] A. Storch (red.), Consensus and Dissent: Negotiating Emotion in the Public Space, Amsterdam – Philadelphia 2017, s. 125.
  42. Whitting Ch., Hausa and Fulani Proverbs, Lagos 1940.
  43. Yunusa Y., Hausa a dunƙule na ɗaya [Hausa w pigułce, tom pierwszy], Kano 1977.
  44. Zając P., Słowa klucze kultury w przysłowiach hausa, Warszawa 2017. [praca magisterska napisana w Katedrze Języków i Kultur Afryki WO UW pod kierunkiem prof. Niny Pawlak]
  45. Żmigrodzki, P. (red.), Wielki słownik języka polskiego, Kraków 2007 [dostępny pod adresem: www.wsjp.pl].