Afryka

Nr 51/52 (2021): Afryka
Artykuły

Pojęcie „wody” w języku i kulturze hausa

PDF
  • Izabela Will

Opublikowane 2022-04-16

Słowa kluczowe

  • woda,
  • Hausańczycy,
  • język i kultura hausa,
  • Nigeria,
  • konceptualizacja,
  • rytuały,
  • naczynia,
  • zbiorniki wodne
    • ...Więcej
    Mniej

Abstrakt

Artykuł próbuje odpowiedzieć na pytanie, jak pojęcie „wody” rozumiane jest przez Hausańczyków – ludność zamieszkującą przede wszystkim Nigerię i Niger. Głównym celem jest opracowanie językowo-kulturowego schematu wody w oparciu o codzienne doświadczenie obcowania z tą cieczą zarówno w gospodarstwie domowym, jak i w środowisku naturalnym. Analiza bazuje na metodologii językoznawstwa kulturowego (Sharifian 2017), które bada relacje między językiem i kulturowymi konceptualizacjami. Pierwsza część artykułu poświęcona jest wykorzystaniu wody do celów socjalno-bytowych. W drugiej części jest mowa o uzdrawiającej mocy wody. Kolejna część opisuje naturalne i sztuczne zbiorniki wodne. Szczególna uwaga poświęcona została terminom, które często pojawiają się obok hausańskiego słowa ruwa oznaczającego wodę, tj. nazwom naczyń, opakowań, zbiorników na wodę oraz osobom i istotom związanym z wodą, takim jak nosiwoda, pan wód oraz nadprzyrodzone stworzenia zasiedlające rzeki czy jeziora.

PDF

Bibliografia

  1. Adamu, Tijjani. 2020. „Mai Kilago ya hana gawar wani matashi da ya fada cikin ruwa”. Portal radia Dala FM 23.04.2020, https://dalafmkano.com/?p=7987, dostęp z dnia 10 sierpnia 2020.
  2. Ali, Ahmed. b.d. Tafkin Gwakuru: „Rafin da ke da dimbin kifin da ba a ci”. Portal gazety Aminiya 19.03.2020, https://aminiya.dailytrust.com.ng/tafkin-gwakuru-rafin-da-ke-dadimbin-kifin-da-ba-a-ci/tafkin-gwakuru-rafin-da-ke-da-dimbin-kifin-da-ba-a-ci, dostęp z dnia 10 sierpnia 2020.
  3. Ammaramir Entertainment. 2109. „Mari Babban Kifi”. Film w reżyserii Yusufa Umara na portalu You Tube 18.06.2019, https://www.youtube.com/watch?v=jr0rtE8CIA8, dostęp z dnia 10 sierpnia 2020.
  4. Augoustinos, Martha; Iain Walker. 1995. Social cognition: An integrated introduction. London: Sage Publications, Inc.
  5. Awa24 TV. 2018. „Kalli_Umma_Shehu_ da Kostoman dinta wajen sai da abinci Ahmad Aliyu Tage Video”, fragment serialu Gidan Abinci dostępny na platformie YouTube w dniu 25.08.2008, https://www.youtube.com/watch?v=6mJUeMHMKy4&ab_channel=AWA24TV, dostęp z dnia 10 sierpnia 2020.
  6. Babinlata, Bala Anas. 1996. Ma ji ma gani (t. 2). Kano: Mazari Publications.
  7. Bahago, Ahmad. 1998. Kano ta dabo tumbin giwa: tarihin unguwannin Kano da mazaunanta da ganuwa da kofofin Gari. Munawwar Books Foundation.
  8. Bartmiński, Jerzy. 1999. „Wody”, w: J. Bartmiński (koncepcja i redakcja), S. Niebrzegowska (zastępca redaktora), Słownik sterotypów I symboli ludowych. Tom 2. Ziemia, woda, podziemie. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 247–254.
  9. Danbaffa, Sani. 2009. „Re: Mai Kilago!” portal kanoonline.com, post z dnia 14.02.2009, http://kanoonline.com/smf/index.php?topic=2174.0, dostęp z dnia 6 sierpnia 2020.
  10. Edgar Frank. 1913. Litafi na Tatsuniyoyi na Hausa. Litafi na-uku. Belfast: Mayne.
  11. Edgar, Frank. 1924. Litafi na tatsuniyoyi na Hausa: Litafi na farko. Lagos: C.M.S. Bookshop.
  12. Frank, Roslyn M. 2015. „A future agenda for research on language and culture”, w: F. Sharifian (red.), The Routledge handbook of language and culture. London: Routledge, 493–512.
  13. Frąckiewicz, Olga. 2012. „O „wodzie” w kulturze ludu Hausa”. Przegląd Afrykanistyczny 4, 19–23.
  14. Goga, Lamratu M. 1999. Inda ranka (t. 1). Zaria: brak wydawcy.
  15. Hunkuyi, Umar A. 2019. “Yadda Al’umma Ke Nuna Damuwarsu Kan Karancin Ruwan Sha A Jihohi”, portal gazety Leadership 21.05.2019, https://hausa.leadership.ng/yadda-alummake-nuna-damuwarsu-kan-karancin-ruwan-sha-a-jihohi/, dostęp z dnia 6 sierpnia 2020.
  16. Ibrahim, Ahmed Maigari. 2005. Surface water resource management strategies in the Metropolitan Kano, Nigeria. Kano: Wa’adallah Environmental Consults.
  17. Ita, E.O. 1993. Inland fishery resources of Nigeria (CIFA Occasional Paper No 20). Rome: FAO.
  18. Jaafar, Jaafar. 2019. „But who was “Mai Kilago”?” portal społecznościowy Facebook, post z dnia 05.09.2019, https://www.facebook.com/jafsmohd/posts/but-who-was-maikilagoby-jaafar-jaafarmy-big-brother-dr-kabiru-sufi-said-yesterd/2215796698550116/, dostęp z dnia 10 sierpnia 2020.
  19. Ƙamusun Hausa na Jami’ar Bayero 2006. Ƙamusun Hausa na Jami’ar Bayero. Kano: Cibiyar Nazarin Harsunan Nijeriya, Jami’ar Bayero.
  20. Last, Murray. 2014. „From dissent to dissidence: The genesis & development of Reformist Islamic Groups in Northern Nigeria”, w: Abdul Raufu Mustapha (red.), Sects & Social Disorder: Muslim Identities & Conflict in Northern Nigeria. Martlesham: James Currey, 18–53.
  21. Lukman, Salihu. 2015. „Wasiyyar Matan Aure: Shaikh Albani Zaria”, film online na portalu YouTube 03.08.2015, https://www.youtube.com/watch?v=adG1NnT5_qI, dostęp z dnia 6 sierpnia 2020.
  22. Łucarz, Stanisław. 2014. Woda w starożytności greckiej i biblijnej. Oblicza wody w kulturze. Kraków: Akademia Ignatianum/Wydawnictwo WAM, 11–18.
  23. Maikaba, Balarabe. 2004. „Dialogue with a pioneer: the Mandawari interview”, w: Abdalla Uba Adamu, Yusuf Muhammad Adamu, Umar Faruk Jibril (red.), Hausa home videos: Technology, economy and society. Kano: Center for Hausa Cultural Studies, 304–310.
  24. Nigeria. 2016. „Nigeria: Kashi 29 na cibiyoyin lafiya ba su da ruwa”, portal BBC Hausa 12.12.2016, https://www.bbc.com/hausa/38294909, dostęp z dnia 6 sierpnia 2020.
  25. Piłaszewicz, Stanisław. 1995. Egzotyczny świat sawanny. Kultura i cywilizacja ludu hausa. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
  26. Prameswari, Intan; Haruo Hibino; Shinichi Koyama. 2017. „The role of cultural schema in developing culture-based product design”. Journal of the Science of Design 1, 1, 57–66.
  27. Rabiu, Ayyuba; Ibrahim Garba; Idris Sulaiman Abubakar. 2016. „Ritual hot bath (wankan jego) in Kano: Are they still practicing? What are the implications?”. Sahel Medical Journal 19, 4, 215–219.
  28. Schildkrout, Enid. 1986. „Windows in Hausa society: Ritual phase or social status?”, w: Betty Potash (red.), Widows in African society: Choices and constraints. Stanford: Stanford University Press, 131–152.
  29. Schryver, Gilles Maurice de. 2002. „Web for/as corpus: A perspective for the African languages”. Nordic Journal of African Studies 11, 2, 266–282.
  30. Sharifian, Farzad. 2017. Cultural linguistics. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
  31. Silaški, Nadežda; Annamaria Kilyeni. 2011. „The MONEY IS A LIQUID metaphor in economic terminology – a contrastive study analysis of English, Serbian and Romanian”. Professional Communication and Translation Studies 4, 1–2, 63–72.
  32. Siwierska, Ewa. 2016. „Islam i magia w kulturze hausa”. Afryka 44, 85–107.
  33. Stanek, Kamila. 2017. „WODA w językach słowiańskich i tureckich – na przykładzie przysłów języków słowackiego i polskiego oraz tureckiego i karaimskiego”, w: H. Kaczmarek (red.), Żywioły w poznaniu. T. 2, Konceptualizacja żywiołów: wieloaspektowość badań – różnorodność rozwiązań. Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza, 49–92.
  34. Tsakar Gida. 2018. „Yadda aka gudanar da Al’adar wankan amarya a bikin Meram Indimi”. film na platformie YouTube 30.08.2018, https://www.youtube.com/watch?v=EW6K7xkeqVo, dostęp z dnia 6 sierpnia 2020.
  35. Usman, Mustapha. 2018. „Finally, body of drowned Kano varsity student recovered, buried”, portal Daily Nigerian, 04.05.2018, https://dailynigerian.com/finally-body-of-drownedkano-varsity-student-recovered-buried/, dostęp z dnia 25 października 2019.
  36. Wall, Lewis L. 2009. Tears for my sisters: The tragedy of obstetric fistula. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
  37. Wierzbicka, Anna. 2019. Słowa klucze. Różne języki – różne kultury. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
  38. Yalwa, Lawan Danladi. 1998. „Yadda za ka yi alwala”, w: A. Bature, R.G. Schuh, R. Randell, Hausar Baka: “Gani Ya Kori Ji.” (kurs multimedialny do nauki języka hausa), http://aflang.linguistics.ucla.edu/hausarbaka/Video_Files/M113_supp_al-wala.pdf, dostęp z dnia 25 października 2019.
  39. Zając, Patryk. 2018. „Słowa-klucze kultury w przysłowiach Hausa”, Przegląd Orientalistyczny 1–2, 155–181.