Afryka

Nr 50 (2019): Afryka
Artykuły

W poszukiwaniu „autentycznego” Afrykanina

PDF
  • Ryszard Vorbrich
Ryszard Vorbrich
Zakład Studiów Pozaeuropejskich, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetu Poznańskiego 7, 61-614 Poznań, Polska
DOI: https://doi.org/10.32690/AFR50.1

Opublikowane 2019-10-01

Słowa kluczowe

  • Afryka,
  • kultura,
  • asymilacja,
  • évolués,
  • detrybalizacja,
  • rządy pośrednie,
  • afrocentryzm
    • ...Więcej
    Mniej

Abstrakt

Koncepcja „prawdziwego”, autentycznego Afrykanina, jako osoby z gruntu odmiennej od ludzi Zachodu, od dawna obecna była w europejskim dyskursie naukowym (zwłaszcza antropologicznym), jak i kulturze popularnej. Jego antytezą stał się koncept Afrykanina zdetrybalizowanego, wyzbytego w znacznej mierze cech autentycznej kultury afrykańskiej i przyjmującego europejskie wzory kulturowe. Koncept „autentycznego” Afrykanina, jako statycznego „okazu” zaczerpniętego z dawnej Afryki, odpornego na zmianę kulturową, spotykał się z odrzuceniem przez rodzące się nowe, wykształcone elity afrykańskie. W pokolonialnej Afryce ich odpowiedzią była m.in. idea afrocentryzmu. Niniejszy artykuł ma charakter eseju, niestawiającego sobie za cel wyczerpującej analizy zagadnienia. Celem jest raczej wskazanie na wybrane pola dyskursu, przedstawienie, jak koncept „autentycznego” Afrykanina, funkcjonował w debacie naukowej, a także jak zmieniało się w zależności od kontekstu i doktryn kolonialnych zjawisko przenikania się kultur oraz upodmiotowienia samych Afrykanów.

PDF

Bibliografia

  1. Asante, Melefi K., An Afrocentric Manifesto: Toward an African Renaissance, New York 2007.
  2. Baumann, Hermann, Westermann Diedrich, Les peuples et les civilisations de l’A frique suivi de Les langues et l’education, Paris 1948.
  3. Bello, Umar, Colonial Essentialism in Lord Lugard’s “The Dual Mandate”, a Critical Textual Analysis, “Advances in Social Sciences Research Journal”, t. 4, 2017, z.6, s. 73–90.
  4. Carvalho, Paulo de, Struktura społeczna społeczeństwa kolonialnego Angoli, Warszawa 1989.
  5. Chawane, Midas, The development of Afrocentricity: A historical survey, “Yesterday&Today”, t. 16, 2016, s. 78–99.
  6. Diop, Cheikh A., Civilisation ou Barbarie. anthropologie sans complaisance, Paris 1981.
  7. Eze, Emmanuel Ch., Race and the Enlightement, Oxford 1997.
  8. Fortes, Meyer, Evans-Pritchard, Edward E. red., African Political Systems, London, 1940.
  9. Gibbs David N., The Political Economy of Third World Intervention: Mines, Money, and U.S. Policy in the Congo Crisis, Chicago, 1991.
  10. Girault, Arthur, Principes de colonisation et de législation coloniale, Paris 1894.
  11. Griaule, Marcel, Connaissance de l’homme noir, [w:] La connaissance de l’homme au XXe siècle, “Rencontres Internationales de Genève”, Neuchâtel 1952.
  12. Hegel, Georg W. F., Wykłady z fi lozofi i dziejów, tłum. A. Landman, J. Grabowski, Warszawa 1958.
  13. Hellman, Ellen, Rooiyard: A Sociological Study of an Urban Native Slum Yard, Rhodes-Livingstone Papers t. 13, Capetown 1948.
  14. Kuper, Hellen, An African Aristocracy: Rank Among the Swazi, Oxford 1947.
  15. Kuper, Hellen, Sobhuza II, Ngwenyama and King of Swaziland: the Story of an Hereditary Ruler and his Country, New York 1978.
  16. Kuczynski, Liliane, Razy, Élodie, Antropololgie et migrations africaines en France: une généalogie et migrations africaines en France: une généalogie des recherches, “Revue Européenne des Migrations Internationales”, t. 2, 2009, z. 3, s. 79–100.
  17. L’Estoile, Benoît de, Au nom des „vrais Africains”. Les élites scolarisées de l’Afrique coloniale face à l’anthropologie (1930–1950), “Terrain. Anthropologie & sciences humaines”, t. 67/68, 1997, s. 87–102.
  18. Lugard, Frederick John Dealtry, Dual Mandate in British Tropical Africa, London 1922.
  19. Lugard, Frederick John Dealtry, Studying our primitive races. How the administrator gains from anthropology’s new insight into tribal life, “Daily Telegraph”, 30.07.1934.
  20. Lugard, Frederick J. D., Education and Race Relations, “Journal of the African Society”, t. 32, 1933, s. 1–11.
  21. Łapott, Jacek, Studencka ekspedycja etnograficzna „Afryka 76–77” – sprawozdanie z przebiegu i wyników działalności etnologicznej do Afryki, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 24, 1978, s. 283–319.
  22. Łapott, Jacek, Oryginał, kopia … fałszerstwo. Rozważania na temat współczesnej sztuki afrykańskiej, [w:] Poznać aby zrozumieć – misyjny wymiar kościoła, red. B. Rozen, R. Kordonski, Olsztyn 2017, s. 155–168.
  23. Malinowski, Bronisław, The Dynamics of Culture Change : an Inquiry into Race Relations in Africa (édition posthume de P. Kaberry), Yale 1945.
  24. Malinowski, Bronisław, Kultura i jej przemiany, Dzieła, t. 9, Warszawa 2000.
  25. Malinowski, Bronisław, Szkice z teorii kultury, tłum. H. Stasiak, Warszawa 1958.
  26. Malinowski, Bronisław, Native Education and Culture Contact, “International Review of Missions”, t. 25, 1936, s. 480–517.
  27. Mamdani, Mahmood, Citizen and subject: contemporary Africa and the legacy of late colonialism, New Jersey 1996.
  28. Mullan, Robert, Marvin Garry, Zoo Culture: The Book about Watching People Watch Animals, Illinois 1998.
  29. Pawlik, Jacek SVD, Egzotyzm – wątpliwy zachwyt odmiennością, [w:] Misje w XIX wieku. Wybrane zagadnienia, red. P. A. Sokołowski, Pieniężno, 2008, s. 35–52.
  30. Perham, Margery, A Re-statement of Indirect Rule. “Africa”, t. 7, 1934, z. 3, s. 321–334.
  31. Perham, Margery, Some problems of Indirect Rule in Africa, “Journal of the Royal Society of Arts”, t. 82, 1934, z. 4252, s. 689–710.
  32. Perham, Margery, Ten Africans, London 1936.
  33. Radcliff-Brown, Alfred R. & Forde, Cyril D., red., African System of Kinship and Marriage, London 1950.
  34. Schebesta, Paul SVD, Among Congo Pygmies, New York 1977.
  35. Szolc-Rogoziński, Stefan, Wyprawa S.S. Rogozińskiego. Żegluga wzdłuż brzegów Zachodniej Afryki na lugrze „Łucya-Małgorzata” 1882–1883, Warszawa 1886.
  36. Szumańska-Grosowa, Hanna, Podróże S.S. Rogozińskiego, Warszawa 1967.
  37. Trimingham, J. Spencer, Islam in the Sudan, London–New York–Toronto 1949.
  38. Tymowski, Michał, Podróże i poselstwa władców zachodnioafrykańskich do Portugalii w XV w. „Afryka”, t. 40, 2014, s. 17–42.
  39. Tymowski, Michał, Europejczycy i Afrykanie. Wzajemne odkrycia i pierwsze kontakty, Toruń 2017.
  40. Vorbrich, Ryszard, Ludy refugialne strefy Sudanu, [w:] Bilad as-Sudan. Kultury i migracje, red. Waldemar Cisło, Jarosław Różański, Maciej Ząbek, Warszawa 2013, s. 29–46.
  41. Vorbrich, Ryszard, Signares z Senegalu – rasa i płeć a kontakt kulturowy, w: Ethnos et potentia. Interdyscyplinarność w polskiej etnologii. W darze Profesorowi Aleksandrowi Posern-Zielińskiemu z okazji 70. urodzin i 40-lecia pracy zawodowej, red. R. Vorbrich, A. Szymoszyn, Poznań 2013, s. 267–288.
  42. Vorbrich, Ryszard, Plemienna i postplemienna Afryka. Koncepcje i postaci wspólnoty w dawnej i współczesnej Afryce, Poznań 2013.
  43. Vorbrich, Ryszard, Agent kontaktu – agent rozwoju. Od społeczeństwa kolonialnego do społeczeństwa globalnego, w: Rozwój a kultura. Perspektywy poznawcze i praktyczne, red. R. Vorbrich, Prace Etnologiczne t. 26, Wrocław 2012.
  44. Vorbrich, Ryszard, Wódz jako funkcjonariusz. Despotyzm zdecentralizowany w społeczeństwie postplemiennym Kamerunu, „Lud”, t. 88, 2004, s. 219–236.
  45. Zuzara, Gomes Eanes de, – Soares, Torquato de Sousa, Crónica dos feitos notáveis que se passaram na conquista de Guiné por mandato do Infante D. Henrique, vol. 2, versão actualizada do texto pelo Torquato de Sousa Soares, Lisboa 1981.
  46. Zwoliński, Andrzej, Biedy Afryki, Kraków 2009.