Abstrakt
Niniejszy artykuł omawia źródła i przejawy ryzyka, które towarzyszyło handlowi karawanowemu w Afryce Wschodniej w XIX w. Ryzyko w handlu karawanowym można najogólniej sprowadzić do dwóch problemów: zagrożenia życia i zdrowia oraz obawy o stratę ekonomiczną. O ile drugi problem dotyczył wszystkich uczestników, pierwszy dotykał przede wszystkim kupców karawanowych oraz ich partnerów handlowych w interiorze. W artykule postaram się zidentyfikować źródła obydwu rodzajów ryzyka. Zajmę się również stosowanymi między uczestnikami handlu środkami budowy zaufania otwierających drogę kulturze negocjacji i kredytu, a zarazem obniżających koszty transakcyjne ponoszone przez uczestników. Rozpatrzę je w kontekście systemu instytucji społecznych, w których otoczeniu funkcjonował handel dalekosiężny, w tym więzi pokrewieństwa, powinowactwa oraz etnicznej. Przedmiotem analizy będzie zarówno prawo i jego egzekucja, jak i procedury oraz zwyczaje służące rozwiązywaniu sporów i konfliktów.
Bibliografia
- ’lAjjemi Abdallah bin Hemedi, Habari za Wakilindi, (red.) J. W. T. Allen, Nairobi: EALB 1962.
- Arnoldi Jokob, Ryzyko, seria: Key Concepts, Warszawa: Sic! 2011.
- Baumann Oscar, Usambara und seine Nachbargebierte. Allgemeine Darstellung des Nordőstlichen Deutsch-Ostafrika und seiner Bewohner auf Grund einer im Auftrage der Deutsch-Ostafrikanischen Gesselschaft im Jahre 1890 ausgefűhrten Reise von Dr. --, Berlin: Dietrich Reimer 1891.
- Bennett Norman, Brooks Jr. George E. (red.), New England Merchants in Africa: A History Through Documents 1802 to 1865, Boston 1965.
- Bohannan Paul, Some Principles of Exchange and Investment among the Tiv, w: E. LeClair, Jr., H. Schneider (red.) Economic Anthropology. Readings in Theory and Analysis, New York: Holt, Rinehart and Winston 1968, s. 300-310.
- Bromber Katrin (red. i tłm.), The Jurisdiction of the Sultan of Zanzibar and the Subjects of Foreign Nations, Würzburg: Ergon 2001.
- Burton Richard F., Zanzibar: City, Island and Coast, T. I-II, London 1872.
- Burton Richard F., The Lake Regions of Central Africa, a Picture of Exploration, T. I-II, London 1860.
- Büttner Carl G. (red.), Suaheli-Schriftstücke in arabischer Schrift, Lehrbücher des Seminars für Orientalische Sprachen zu Berlin 10, Stuttgart: Spemann 1892.
- Büttner Carl G. (red.), Anthologie aus der Suaheli Litteratur (Gedichte und Geschichten der Suaheli), Berlin: E. Felber 1894.
- Caillie Rene, Travels through Central Africa to Timbuctoo; and across the Great Desert, to Morocco, Performed in the Years 1824-1828, T. I, London: Colburn & Bentley 1830.
- Cameron Verney, Across Africa, T. I-II, New York: Harper & Brothers, 1877.
- Chretien Jan-Pierre, The Slave Trade in Burundi and Rwanda at the Beginning of German Colonisation, 1890-1906, w: Slavery in the Great Lakes Region of East Africa, (red.) Henri Medard and Shane Doyle, Oxford: James Currey 2007, s. 210-230.
- Curtin Phillip D., Cross-cultural Trade in World History, Cambridge: CUP 1984.
- Czarkowska Lidia, Antropologia ekonomiczna. Elementy teorii, Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego 1999.
- Czekanowski Jan, W głąb lasów Aruwimi. Dziennik wyprawy do Afryki Środkowej. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze 1958.
- Deutsch J.-G., Slavery under German Colonial Rule in East Africa, c. 1860-1914, Habilitationsschrift, Humboldt University at Berlin, October 2000.
- Glassman Jonathon, Social Rebellion and Swahili Culture: the Response to German Conquest of the Northern Mrima, Ph. D. diss., Univer. Of Wisconsin, Madison 1988.
- Grant James Augustus, A Walk across Africa: or, Domestic Scenes from my Nile Journal, Edinburgh & London: W. Blackwood & Sons 1864.
- Gray John M., Ahmed ibn Ibrahim – the First Arab to Reach Buganda, „Uganda Journal” 11, 1947, 1, s. 80-97.
- Hahner-Herzog Iris, Tippu Tip und der Elfenbeinhandel in Ost- und Zentralafrika im 19. Jahrhundert, München 1990.
- Hallaq Wael B., Sharīʽa. Theory, Practice, Transformations, Cambridge: CUP 2009.
- Hardin Russel, Zaufanie, seria: Key Concepts, Warszawa: Sic! 2009.
- Höhnel Ludwig von, Zum Rudolph-See und Stephanie-See. Die Forschungsreise des Grafen Samuel Teleki in Ost-Aequatorial-Afrika 1887-1888 geschildert von seinem Begleiter --, Wien: A. Hȍlder 1892.
- Jackson Frederick, Early Days in East Africa, London: Dawsons of Pall Mall 1969.
- Karpiński Rafał, Handel niemy w Afryce Zachodniej. Mit czy rzeczywistość?, w: Społeczeństwo, gospodarka, kultura. Studia ofiarowane Marianowi Małowistowi w czterdziestolecie pracy naukowej, Warszawa 1974, s. 145-156.
- Khabari za zamani za Lindi, w: (red.) Carl Velten, Prosa und Poesie der Suaheli, Berlin 1907, s. 265-72.
- Krapf Johann L., A Dictionary of the Suahili Language, London 1882.
- Lamphear John, The Kamba and the Northern Mrima Coast, w: (red.) R. Gray and D. Birmingham, Pre-colonial African Trade. Essays on Trade in Central and Eastern Africa before 1900, London 1970, s.75-101.
- J. S. Leigh, J. S. Kirkman, The Zanzibar Diary of John Studdy Leigh, Part II, „The International Journal of African Historical Studies” 13, 1980, 3, s. 492-507.
- Lewellen Ted C., Antrolopologia polityczna. Wprowadzenie, Kraków: WUJ 2011.
- Meyer Hans, Expedition Ostafrika. Mit der Karawane zum Kilimanscharo, Stuttgart: Reader’s Digest 2005.
- de Morais Farias P. F., Silent Trade: Myth and Historical Evidence, „History in Africa“ 1, 1974, s. 9-24.
- Mtoro bin Mwenyi Bakari, Khabari ya inchi ya Wazaramu na dasturi za Wazaramu kama zilizotungwa na --, w: Safari za Wasuaheli (red. C. Velten), s. 205-252.
- Mtoro bin Mwenyi Bakari, Safari yangu ya Udoe hatta Uzigua na khabari za Wadoe na mila yao, inatoka kwa –, w: (red.) Carl Velten, Safari za Wasuaḥeli, Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht 1901, s. 126-180.
- Motoro bin Mwenyi Bakari, Desturi za Wasueḥeli na khabari za desturi za sheriʼ֬a za Wasuaḥeli, w: (red.) Carl Velten, Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht 1903.
- El Murjebi, Hamed bin Mohammed, Maisha ya – – yaani Tippu Tip kwa maneno yake mwenyewe, kimefasiriwa na W.H. Whitely, Nairobi : East Africa Literature Bureau 1974.
- New Charles, Life, Wanderings, and Labours in Eastern Africa: With an Account of the First Successful Ascent of the Equatorial Snow Mountain, Kilima Njaro, and Remarks upon East African Slavery, London 1873.
- Osgood J. F., Notes of Travel, or, Recollections of Majunga, Zanzibar, Muscat, Aden, Mocha and other Eastern Ports, Salem: G. Creamer [1854].
- Pawełczak Marek, The State and the Stateless. The Sultanate of Zanzibar and the East African Mainland: Politics, Economy and Society, 1837-1888, Warszawa: IHUW 2010.
- Reichard Paul, Deutsch-Ostafrika. Das Land und seine Bewohner, seine politische und wirtschaftliche Entwickelung, dargestellt von --, Leipzig 1892.
- Rockel Stephen, Carriers of Culture. Labour on the Road in Nineteenth-Century East Africa, Social History of Africa, Portsmouth NH: Heinemann 2006.
- Schmidt Karl W., Sansibar: Ein Ostafrikanisches Culturbild, Leipzig 1888.
- Selemani bin Mwenye Chande, Safari yangu ya bara Afrika, w: (red.) Lyndon Harries, Swahili Prose Texts: a Selection from the Material Collected by Carl Velten from 1876 to 1896, Oxford: OUP 1965, s. 92-120.
- Sheriff Abdul, Slaves, Spices and Ivory in Zanzibar, London 1987.
- Speke John H., Journal of the Discovery of the Source of the Nile, Edinburgh 1863
- Thomas H. B., Arabic Corespondence Captured in South-west Bunyoro in 1895. With a Note on Arab Traders in Bunyoro, “Uganda Journal” 13, 1949, 1, s. 31-38.
- Thomson Joseph, To the Central African Lakes and Back: The Narrative of the Royal Geographical Society’s East Central African Expedition, 1878-80, T. I-II, London 1881.
- Velten Carl (red.), Prosa und Poesie der Suaheli, Berlin 1907.
- Velten Carl (red.), Safari za Wasuaḥeli, Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht 1901.
- Tymowski Michał, Państwa Afryki przedkolonialnej, seria: Monografie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Wrocław 1999.
- Stanley Henry M., How I Found Livingstone: Travels, Adventures, and Discoveries in Central Africa: Including Four Months’ Residence with Dr. Livingstone, London 1872.
- Stuhlmann Franz, Mit Emin Pascha ins Herz von Afrika. Ein Reisebericht mit Beitragen von Dr. Emin Pascha, in seinem Auftrage geschildert von Dr. Franz Stuhlmann, Berlin 1894.
- Vesey-Fitzgerald Seymour, Muhammadan Law. An Abridgement according to its Various Schools, Oxford: OUP 1931.
- de Vienne Charles, De Zanzibar à l’Oukami. Route des Lacs de l’Afrique équatoriale. Par -- Consul de France à Zanzibar, “Bulletin de la Société de Géographie de Marseille” 6, 1872, 4, s. 356-69.
- Wimmelbücker Ludger, Mtoro bin Mwinzi Bakari (c.1869-1927). Swahili Lecturer and Author in Germany, Dar es Salaam: Nkuki wa Nyota 2009.
- Yohanna bin Abdallah, The Yaos: Chiikala Cha Wayao, Cass Library of African Studies. Missionary Researches and Travels No. 25, Routledge 1973.