Afryka

Nr 43 (2016): Afryka
Artykuły

Ryzyko i zaufanie we wschodnioafrykańskim handlu karawanowym

PDF
  • Marek Pawełczak

Opublikowane 2016-04-01

Słowa kluczowe

  • historia XIX w.,
  • Afryka Wschodnia,
  • handel,
  • kupcy,
  • Islam

Abstrakt

Niniejszy artykuł omawia źródła i przejawy ryzyka, które towarzyszyło handlowi karawanowemu w Afryce Wschodniej w XIX w. Ryzyko w handlu karawanowym można najogólniej sprowadzić do dwóch problemów: zagrożenia życia i zdrowia oraz obawy o stratę ekonomiczną. O ile drugi problem dotyczył wszystkich uczestników, pierwszy dotykał przede wszystkim kupców karawanowych oraz ich partnerów handlowych w interiorze. W artykule postaram się zidentyfikować źródła obydwu rodzajów ryzyka. Zajmę się również stosowanymi między uczestnikami handlu środkami budowy zaufania otwierających drogę kulturze negocjacji i kredytu, a zarazem obniżających koszty transakcyjne ponoszone przez uczestników. Rozpatrzę je w kontekście systemu instytucji społecznych, w których otoczeniu funkcjonował handel dalekosiężny, w tym więzi pokrewieństwa, powinowactwa oraz etnicznej. Przedmiotem analizy będzie zarówno prawo i jego egzekucja, jak i procedury oraz zwyczaje służące rozwiązywaniu sporów i konfliktów.

PDF

Bibliografia

  1. ’lAjjemi Abdallah bin Hemedi, Habari za Wakilindi, (red.) J. W. T. Allen, Nairobi: EALB 1962.
  2. Arnoldi Jokob, Ryzyko, seria: Key Concepts, Warszawa: Sic! 2011.
  3. Baumann Oscar, Usambara und seine Nachbargebierte. Allgemeine Darstellung des Nordőstlichen Deutsch-Ostafrika und seiner Bewohner auf Grund einer im Auftrage der Deutsch-Ostafrikanischen Gesselschaft im Jahre 1890 ausgefűhrten Reise von Dr. --, Berlin: Dietrich Reimer 1891.
  4. Bennett Norman, Brooks Jr. George E. (red.), New England Merchants in Africa: A History Through Documents 1802 to 1865, Boston 1965.
  5. Bohannan Paul, Some Principles of Exchange and Investment among the Tiv, w: E. LeClair, Jr., H. Schneider (red.) Economic Anthropology. Readings in Theory and Analysis, New York: Holt, Rinehart and Winston 1968, s. 300-310.
  6. Bromber Katrin (red. i tłm.), The Jurisdiction of the Sultan of Zanzibar and the Subjects of Foreign Nations, Würzburg: Ergon 2001.
  7. Burton Richard F., Zanzibar: City, Island and Coast, T. I-II, London 1872.
  8. Burton Richard F., The Lake Regions of Central Africa, a Picture of Exploration, T. I-II, London 1860.
  9. Büttner Carl G. (red.), Suaheli-Schriftstücke in arabischer Schrift, Lehrbücher des Seminars für Orientalische Sprachen zu Berlin 10, Stuttgart: Spemann 1892.
  10. Büttner Carl G. (red.), Anthologie aus der Suaheli Litteratur (Gedichte und Geschichten der Suaheli), Berlin: E. Felber 1894.
  11. Caillie Rene, Travels through Central Africa to Timbuctoo; and across the Great Desert, to Morocco, Performed in the Years 1824-1828, T. I, London: Colburn & Bentley 1830.
  12. Cameron Verney, Across Africa, T. I-II, New York: Harper & Brothers, 1877.
  13. Chretien Jan-Pierre, The Slave Trade in Burundi and Rwanda at the Beginning of German Colonisation, 1890-1906, w: Slavery in the Great Lakes Region of East Africa, (red.) Henri Medard and Shane Doyle, Oxford: James Currey 2007, s. 210-230.
  14. Curtin Phillip D., Cross-cultural Trade in World History, Cambridge: CUP 1984.
  15. Czarkowska Lidia, Antropologia ekonomiczna. Elementy teorii, Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego 1999.
  16. Czekanowski Jan, W głąb lasów Aruwimi. Dziennik wyprawy do Afryki Środkowej. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze 1958.
  17. Deutsch J.-G., Slavery under German Colonial Rule in East Africa, c. 1860-1914, Habilitationsschrift, Humboldt University at Berlin, October 2000.
  18. Glassman Jonathon, Social Rebellion and Swahili Culture: the Response to German Conquest of the Northern Mrima, Ph. D. diss., Univer. Of Wisconsin, Madison 1988.
  19. Grant James Augustus, A Walk across Africa: or, Domestic Scenes from my Nile Journal, Edinburgh & London: W. Blackwood & Sons 1864.
  20. Gray John M., Ahmed ibn Ibrahim – the First Arab to Reach Buganda, „Uganda Journal” 11, 1947, 1, s. 80-97.
  21. Hahner-Herzog Iris, Tippu Tip und der Elfenbeinhandel in Ost- und Zentralafrika im 19. Jahrhundert, München 1990.
  22. Hallaq Wael B., Sharīʽa. Theory, Practice, Transformations, Cambridge: CUP 2009.
  23. Hardin Russel, Zaufanie, seria: Key Concepts, Warszawa: Sic! 2009.
  24. Höhnel Ludwig von, Zum Rudolph-See und Stephanie-See. Die Forschungsreise des Grafen Samuel Teleki in Ost-Aequatorial-Afrika 1887-1888 geschildert von seinem Begleiter --, Wien: A. Hȍlder 1892.
  25. Jackson Frederick, Early Days in East Africa, London: Dawsons of Pall Mall 1969.
  26. Karpiński Rafał, Handel niemy w Afryce Zachodniej. Mit czy rzeczywistość?, w: Społeczeństwo, gospodarka, kultura. Studia ofiarowane Marianowi Małowistowi w czterdziestolecie pracy naukowej, Warszawa 1974, s. 145-156.
  27. Khabari za zamani za Lindi, w: (red.) Carl Velten, Prosa und Poesie der Suaheli, Berlin 1907, s. 265-72.
  28. Krapf Johann L., A Dictionary of the Suahili Language, London 1882.
  29. Lamphear John, The Kamba and the Northern Mrima Coast, w: (red.) R. Gray and D. Birmingham, Pre-colonial African Trade. Essays on Trade in Central and Eastern Africa before 1900, London 1970, s.75-101.
  30. J. S. Leigh, J. S. Kirkman, The Zanzibar Diary of John Studdy Leigh, Part II, „The International Journal of African Historical Studies” 13, 1980, 3, s. 492-507.
  31. Lewellen Ted C., Antrolopologia polityczna. Wprowadzenie, Kraków: WUJ 2011.
  32. Meyer Hans, Expedition Ostafrika. Mit der Karawane zum Kilimanscharo, Stuttgart: Reader’s Digest 2005.
  33. de Morais Farias P. F., Silent Trade: Myth and Historical Evidence, „History in Africa“ 1, 1974, s. 9-24.
  34. Mtoro bin Mwenyi Bakari, Khabari ya inchi ya Wazaramu na dasturi za Wazaramu kama zilizotungwa na --, w: Safari za Wasuaheli (red. C. Velten), s. 205-252.
  35. Mtoro bin Mwenyi Bakari, Safari yangu ya Udoe hatta Uzigua na khabari za Wadoe na mila yao, inatoka kwa –, w: (red.) Carl Velten, Safari za Wasuaḥeli, Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht 1901, s. 126-180.
  36. Motoro bin Mwenyi Bakari, Desturi za Wasueḥeli na khabari za desturi za sheriʼ֬a za Wasuaḥeli, w: (red.) Carl Velten, Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht 1903.
  37. El Murjebi, Hamed bin Mohammed, Maisha ya – – yaani Tippu Tip kwa maneno yake mwenyewe, kimefasiriwa na W.H. Whitely, Nairobi : East Africa Literature Bureau 1974.
  38. New Charles, Life, Wanderings, and Labours in Eastern Africa: With an Account of the First Successful Ascent of the Equatorial Snow Mountain, Kilima Njaro, and Remarks upon East African Slavery, London 1873.
  39. Osgood J. F., Notes of Travel, or, Recollections of Majunga, Zanzibar, Muscat, Aden, Mocha and other Eastern Ports, Salem: G. Creamer [1854].
  40. Pawełczak Marek, The State and the Stateless. The Sultanate of Zanzibar and the East African Mainland: Politics, Economy and Society, 1837-1888, Warszawa: IHUW 2010.
  41. Reichard Paul, Deutsch-Ostafrika. Das Land und seine Bewohner, seine politische und wirtschaftliche Entwickelung, dargestellt von --, Leipzig 1892.
  42. Rockel Stephen, Carriers of Culture. Labour on the Road in Nineteenth-Century East Africa, Social History of Africa, Portsmouth NH: Heinemann 2006.
  43. Schmidt Karl W., Sansibar: Ein Ostafrikanisches Culturbild, Leipzig 1888.
  44. Selemani bin Mwenye Chande, Safari yangu ya bara Afrika, w: (red.) Lyndon Harries, Swahili Prose Texts: a Selection from the Material Collected by Carl Velten from 1876 to 1896, Oxford: OUP 1965, s. 92-120.
  45. Sheriff Abdul, Slaves, Spices and Ivory in Zanzibar, London 1987.
  46. Speke John H., Journal of the Discovery of the Source of the Nile, Edinburgh 1863
  47. Thomas H. B., Arabic Corespondence Captured in South-west Bunyoro in 1895. With a Note on Arab Traders in Bunyoro, “Uganda Journal” 13, 1949, 1, s. 31-38.
  48. Thomson Joseph, To the Central African Lakes and Back: The Narrative of the Royal Geographical Society’s East Central African Expedition, 1878-80, T. I-II, London 1881.
  49. Velten Carl (red.), Prosa und Poesie der Suaheli, Berlin 1907.
  50. Velten Carl (red.), Safari za Wasuaḥeli, Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht 1901.
  51. Tymowski Michał, Państwa Afryki przedkolonialnej, seria: Monografie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Wrocław 1999.
  52. Stanley Henry M., How I Found Livingstone: Travels, Adventures, and Discoveries in Central Africa: Including Four Months’ Residence with Dr. Livingstone, London 1872.
  53. Stuhlmann Franz, Mit Emin Pascha ins Herz von Afrika. Ein Reisebericht mit Beitragen von Dr. Emin Pascha, in seinem Auftrage geschildert von Dr. Franz Stuhlmann, Berlin 1894.
  54. Vesey-Fitzgerald Seymour, Muhammadan Law. An Abridgement according to its Various Schools, Oxford: OUP 1931.
  55. de Vienne Charles, De Zanzibar à l’Oukami. Route des Lacs de l’Afrique équatoriale. Par -- Consul de France à Zanzibar, “Bulletin de la Société de Géographie de Marseille” 6, 1872, 4, s. 356-69.
  56. Wimmelbücker Ludger, Mtoro bin Mwinzi Bakari (c.1869-1927). Swahili Lecturer and Author in Germany, Dar es Salaam: Nkuki wa Nyota 2009.
  57. Yohanna bin Abdallah, The Yaos: Chiikala Cha Wayao, Cass Library of African Studies. Missionary Researches and Travels No. 25, Routledge 1973.