Pochówki „władców ziemi” w badaniach etnoarcheologicznych

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie najnowszych wyników badań etnoarcheologicznych prowadzonych w środkowej Jatendze (Burkina Faso) wśród niewielkiej społeczności Nioniosi. Badana grupa, zarówno według tradycji ustnej, jak i danych historycznych, uchodzi za bezpośrednich kontynuatorów społeczności zamieszkujących teren w górnym biegu Nakambé przed napływem Mossi w XIV i XV w. Obecnie, z racji wysokiego stopnia akulturacji, kultura Nioniosi zatraciła swoją odrębność, przyjmując styl życia oraz język przybyszy. Tym jednak, co przetrwało upływ kilku wieków, jest instytucja „władcy ziemi” – tengsoba, znajdująca swoje odzwierciedlenie w kulturze materialnej. Są to lokalne wytwory ceramiczne, przedmioty związane z kultem oraz pochówkiem wspomnianych „władców ziemi”. W niniejszym artykule spróbuję przybliżyć fenomen współczesnych pochówków tengsoba, których forma uchodzić może za materialny łącznik między kulturą żywą a archeologiczną. Elementy składowe grobu „władcy ziemi”, takie jak kamienna stela oraz gliniane naczynie – pełniące rolę trumny – stanowią rozwinięcie form znanych z obszaru wodzostw Kurumbów. W poszukiwaniu analogii ze wspomnianym regionem pomocna również okazuje się tradycja ustna, w której przechowały się informacje o migracji z Lurum.